विभाग
अन्न :
अन्न आणि औषध प्रशासन , महाराष्ट्र राज्य अंतर्गतचा अन्न विभाग हा अन्न सुरक्षा आणि मानके कायदा २००६ व त्याखालील नियम व नियमने यांच्या अंमलबजावणीद्वारे नागरिकांना सुरक्षित, उच्च दर्जाचे आणि भेसळमुक्त अन्न उपलब्ध करून देतो. दि.५ ऑगस्ट २०११ पासून लागू झालेला हा कायदा अन्नाशी संबंधित अनेक एकत्र करून सर्वसमावेशक कायदा असून एकाच व्यापक चौकटीखाली अन्न सुरक्षा नियमांना सुव्यवस्थित करतो.
औषध :
औषध विभाग च्या अन्न आणि औषध प्रशासन , महाराष्ट्र, ची उपलब्धता सुनिश्चित करण्यासाठी जबाबदार आहे सुरक्षित, उच्च दर्जाची आणि प्रभावी औषधे, वैद्यकीय उपकरणे आणि सौंदर्यप्रसाधने जनतेला हे नियमन करते औषध उत्पादक, विक्री संस्था, रक्तपेढ्या आणि चाचणी प्रयोगशाळांचा परवाना, विविध नियामक प्रमाणपत्रे प्रदान करताना. विभाग प्रमुख कायद्यांची अंमलबजावणी करतो.
अन्न व औषध प्रशासनातील औषध विभाग हे जनतेला उत्कृष्ट दर्जाची सुरक्षित आणि प्रभावी औषधे बाजारात उपलब्ध होण्यासाठी औषधे व सौंदर्य प्रसाधने कायदा 1940 ची अंमलबजावणी करतात. औषध विभाग हे विक्री संस्था परवाने , औषध उत्पादक परवाने, रक्त केंद्र परवाने, रक्त साठवणूक केंद्र परवाने, सार्वजनिक प्रयोगशाळा परवाने व विविध नियामक प्रमाणपत्र, औषधे व सौंदर्य प्रसाधने कायद्यांतर्गत प्रदान करतात. तसेच निकृष्ट बनावट , विक्री व उत्पादन आणि परवाना नसलेल्या विक्री संस्था व उत्पादन यांच्याविरूध्द औषधे व सौंदर्य प्रसाधने कायद्यांतर्गत उल्लंघना बाबत कठोर कायदेशीर कार्यवाही औषध विभागामार्फत घेण्यात येते. त्याव्दारे नियंत्रण ठेवून बाजारात उत्कृष्ट दर्जाची औषधे / सौदर्य प्रसाधने मिळण्याकरिता कार्यरत असतात.
प्रयोगशाळा :
अन् व औषध प्रशासन , महाराष्ट्र राज्य यांच्या नियंत्रणाखाली राज्यात मुंबई, छत्रपती संभाजी नगर, व नागपुर या तीन ठिकाणी प्रयोगशाळा कार्यरत आहेत. सदर प्रयोगशाळेत होणाऱ्या अन्न व औषध नमुन्यांच्या विश्लेषण चाचण्यांमुळे राज्यात अन्न सुरक्षा तथा उच्च दर्जाची आणि प्रभावी औषधे, वैदयकिय उपकरणे आणि सौंदर्य प्रसाधने जनतेला उपलब्ध होतील याची जबाबदारी प्रयोगशाळा पार पाडते. सदर प्रयोगशाळेत अत्याधुनिक उपकरणे व यंत्रे साधन सामुग्री वापर करण्याची सोय उपलब्ध असुन त्यावर अन्न व औषध नमुन्यांचे विश्लेषण करुन त्यांची गुणवत्ता तपासली जाते.
अन्न् व औषध प्रशासनाच्या कार्यरत प्रयोगशाळा :
मुंबई प्रयोगशाळा:
मुंबई प्रयोगशाळा अत्याधुनिक उपकरण सुविधांसह मान्यता असलेली अदयावत रासायनीक चाचणी तथा वैज्ञानिक विश्लेषण चाचणी व गुणवत्ता तपासणी सुविधा.
- औषध चाचणी क्षमता २७०० नमुणे प्रतीवर्ष
- अन्न् चाचणी क्षमता = २५०० नमुणे प्रतीवर्ष
छत्रपती संभाजी प्रयोगशाळा:
छत्रपती संभाजी नगर अत्याधनिक उपकरण सुविधांसह मान्यता असलेली, अदयावत रासायनीक चाचणी
- वैज्ञानिक विश्लेषण चाचणी व गुणवत्ता तपासणी सुविधा
- औषध चाचणी क्षमता = २२०० नमुणे प्रतीवर्ष
- अन्न् चाचणी क्षमता = २००० नमुणे प्रतीवर्ष
नागपूर प्रयोगशाळा:
नागपूर अत्याधनिक उपकरण सुविधांसह NABL मान्यता असलेली, अदयावत रासायनीक चाचणी तथा वैज्ञानिक विश्लेषण चाचणी व गुणवत्ता तपासणी सुविधा.
- औषध चाचणी क्षमता = ५०० नमुणे प्रतीवर्ष
- अत्र चाचणी क्षमता = १७०० नमुणे प्रतीवर्ष
तसेच मुंबई, छत्रपती संभाजी नगर व नागपूर येथील अन्न चाचणी प्रयोगशाळा या FSSAI द्वारे अधिसुचीत करण्यात आले आहे. सदर प्रयोगशाळा या राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा माणकाचे पालन सुनिश्चित करत आहे.
भविष्यातील विस्तार:
भविष्यातील विस्तार राज्यातील जनतेला चांगल्या प्रतीचे अन्न व औषधे उपलब्ध व्हावीत व त्याचा गुणवत्ता दर्जा उंचविण्यासाठी जास्तीत जास्त अन्न व औषध नमुन्यांचे विश्लेषण करण्यासाठी महाराष्ट्र राज्यात नाशिक आणि पुणे येथे दोन नविन प्रयोगशाळा स्थापन करण्याच्या दिशेने काम करत आहे. सदर दोन प्रयोगळांची उभारणी करण्यासाठी पायाभुत सुविधा, उपकरणे व यंत्रे साधन सामुग्री आणि प्रशिक्षत मनुष्यबळाची मागणी करण्यासाठी शासनाकडे केली आहे.
राज्यशासनाच्या प्रयोगशाळे व्यतिरीक्त अधिसुचीत मान्यता प्राप्त असलेल्या पाच खाजगी प्रयोगशाळा यांची अंतर्गत घेतलेल्या अन्न नमुन्यांचे विश्लेषण चाचणी करण्यासाठी निवड ३१ मार्च २०२५ पर्यंत करण्यात आली आहे.
प्रयोगशाळांच्या बळकटीकरणांमुळे राज्यात सार्वजीनिक आरोग्य संरक्षणासाठी सुरक्षित आणि उच्च दर्जाचे अन्न व औषध आणि सौंदर्य प्रसाधने यांच्या उपलब्धतेबाबत महाराष्ट्र खात्री देत आहे. त्यासाठी राज्यात अधुनिक प्रयोगशांचे जाळे (नेटवर्क) प्रस्थापित करुन, जलद गतीने जास्तीत जास्त अन्न व औषध नमुन्यांचे विश्लेषण करुन अहवाल देण्यात येतील. त्यामुळे अन्न व औषध आणि सौंदर्य प्रसाधने यांच्या चांगल्या दर्जाचे व उत्तम गुणवत्तेवर नियंत्रण ठेवण्यात येईल.
दक्षता
द दक्षता विभाग च्या अन्न आणि औषध प्रशासन , महाराष्ट्र, सुनिश्चित करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते पारदर्शकता, सचोटी आणि जबाबदारी च्या अंमलबजावणी मध्ये औषधे आणि सौंदर्य प्रसाधने कायदा, 1940, आणि अन्न सुरक्षा आणि मानक कायदा, 2006. मध्ये स्थापना केली 1985, हा विभाग अंतर्गत कार्यरत आहे सहआयुक्त (दक्षता), च्या थेट देखरेखीखाली काम करतात आयुक्त, एफडीए महाराष्ट्र.
दक्षता विभागाची प्रमुख कार्ये:
- संबंधित तक्रारींची चौकशी करत आहे अवैध अन्न आणि औषध व्यापार, भ्रष्टाचार आणि गैरव्यवहार.
- म्हणून काम करत आहे , पोलिस आणि भ्रष्टाचार विरोधी अधिकारी यांच्यातील दुवा.
- संबोधित सार्वजनिक तक्रारी आणि तक्रारींचे निवारण.
- संचालन कार्यालयीन तपासणी, स्टॉक पडताळणी आणि मालमत्ता/दायित्व ऑडिट.
- पुनरावलोकन करत आहे लेखा अनियमितता आणि प्रशासकीय गैरव्यवहार.
- देखरेख मीडिया अहवाल संबंधित तक्रारींवर आणि आवश्यक कारवाई करणे.